همه چیز درباره طلاق

طلاق

در قوانین جمهوری اسلامی حق طلاق صرفا برای مرد تعریف شده است. بیشترین دعوای مطورحه در دادگاه خانواده را دعوای طلاق تشکیل می دهد. بر اساس قانون مدنی و قانون حمایت خانواده مرد هروقت بخواهد و زن در موارد خاص از جمله اثبات عسر و حرج میتواند دادخواست طلاق بدهد.

طلاق چیست؟

در پاسخ به این پرسش که طلاق چیست؟ باید گفت: واژه طلاق کلمه ای عربی است و به معنای گشودن گره و رها کردن است و در فقه بعنوان از بین بردن ازدواج با لفظ مخصوص می باشد. طلاق امروزه بعنوان یک ابزار برای خاتمه رابطه زناشویی میان زن و مرد شناخته می شود و یکی از مرسوم ترین دعاوی ای است که در دادگاه ها مطرح می شود.

چند نوع طلاق داریم؟

در قانون مدنی، موادی به این موضوع اختصاص داده شده است و بر اساس این قانون، ما چند نوع طلاق داریم. انواع و اقسام طلاق، عبارتند از:

بر اساس امکان رجوع پس از این که زن و شوهر از یکدیگر جدا می شوند ، در طول مدت عده زن، مرد می تواند به زن رجوع کند؛ به این معنی که بدون این که لازم باشد دوباره باهم ازدواج کنند، و تنها با ثبت رجوع، می توانند زندگی مشترک خود را از سر بگیرند. حق رجوع همواره با مرد است حتی اگر طور دیگری توافق شود.

طلاق بر اساس امکان رجوع به دو نوع طلاق طلاق رجعی و طلاق بائن تقسیم می شود؛

طلاق توافقی:

طلاقی که در قانون مدنی به آن اشاره ای نشده اما با توجه به اصل آزادی اراده ها و مستند به ماده ۱۰ قانون مدنی می توان آن را در ذیل انواع طلاق قرار داد طلاق توافقی است. به این صورت که زوجین با توافق بر سر تمام مسائلی که دارند و به صورت مشترک وارد مراحل طلاق می شوند بعد از رجوع به داوری و اخذگواهی عدم امکان سازش صیغه طلاق جاری می شود.

طلاق رجعی :

طلاق رجعی چیست؟

این طلاق، از انواع و اقسام طلاق است و طلاقی است که مرد می تواند در طول مدت عده به زن رجوع کند و زندگی مشترکشان را از سر بگیرند. پس از اتمام عده، حق رجوع از بین می رود. اکثر طلاق هایی که ثبت می شود از نوع طلاق رجعی است مگر این که در قانون ذکر شده باشد که از نوع بائن است که در ادامه توضیح داده شده است.

طلاق بائن :

طلاق بائن چیست؟

یکی از انواع و اقسام طلاق است که مرد حق رجوع به زن را ندارد . طبق ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی در موارد زیر، طلاق از نوع بائن است:

  • طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود.

طلاق قبل از نزدیکی مانند جدایی در دوران نامزدی، نوعی طلاق بائن است. به همین علت؛ عده طلاق قبل از دخول و نزدیکی، منتفی است و زن می تواند بلافاصله پس از طلاق، با مرد دیگری ازدواج کند. از جمله شرایط طلاق قبل از دخول و نزدیکی، آن است که مهریه زن نصف می شود و هر کدام از زن و شوهر می توانند بلافاصله برای پاک کردن نام همسر قبلی از شناسنامه اقدام به ازدواج نمایند.

  • طلاق یائسه.

اگر زنی به یائسگی برسد رابطه بلافاصله قطع می شود، چه مرد با وی نزدیکی داشته باشد و یا نداشته باشد.

  • طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.

طلاق خلع و مبارات؛ یکی از انواع و اقسام طلاق بائن است و طلاقی است که طرفین به علت کراهتی که از هم دارند، از یکدیگر جدا می شوند. در این طلاق که زن مالی را به مرد می بخشد تا مرد را به طلاق راضی کند و تا زمانی که زن از این مال رجوع نکرده باشد، طلاق از نوع بائن محسوب می شود؛ زیرا زمانی که زن از بذل رجوع کند، مرد هم می تواند از طلاق رجوع کند.

  • طلاقی که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از این که وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید.

طلاقی که بعد ا ز سه وصلت متوالی به عمل می آید اعم از آنکه وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید؛ به این صورت که مرد بعد از دو طلاق از همسرش در سومین طلاق وی، حق رجوعش را از دست می دهد و طلاق به صورت بائن در می آید.

نکته : رجوع با هر عملی ممکن است حاصل شود و شرایط خاصی برای آن در نظر گرفته نشده است اما با این حال ثبت آن الزامی است.

طلاق از طرف مرد یا طلاق از طرف زن یا طلاق توافقی

طلاق از طرف مرد

حق طلاق

حق طلاق چیست؟

در قوانین جمهوری اسلامی حق طلاق صرفا برای مرد تعریف شده است. بدین معنی که زوج هروقت بخواهد بدون ذکر دلیل خاصی میتواند دادخواست طلاق بدهد.

طلاق از طرف مرد چگونه است؟

برای درخواست طلاق از طرف مرد، باید تشریفاتی طی شود؛ هرچند طلاق در گذشته به عنوان یکی از حقوق مرد محسوب می شد اما امروزه رعایت این تشریفات الزامی است که در ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی نیز بر این نکته تاکید شده است:

مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید.

مرد برای این که همسرش را طلاق بدهد باید به دادگاه درخواست گواهی عدم امکان سازش بدهد و پس از آن درصورتی که به دادگاه ثابت کند که امکان ادامه زندگی مشترک برای او وجود ندارد، این گواهی به او اعطا می شود در این فاصله او باید در جلسات داوری شرکت کرده و همه حق و حقوق زن از جمله مهریه، نفقه نحله و از این قبیل را به او بپردازد.

طلاق از طرف زن

در قوانین جمهوری اسلامی حق طلاق صرفا برای مرد تعریف شده است. بدین معنی که زوج هروقت بخواهد بدون ذکر دلیل خاصی میتواند دادخواست طلاق بدهد. لیکن در شرایطی خاص زوجه (زن) هم میتواند تقاضای طلاق نماید.

طلاق از طرف زن به دو طریق ممکن است: یکی این که وکالت در طلاق، یا در اصطلاح عرفی، حق طلاق داشته باشد و دیگری این که به استناد داشتن شرایط عسر و حرج یا شرایط دیگر، از دادگاه حکم طلاق بگیرد که در زیر هر کدام از این شرایط توضیح داده شده است.

طلاق با داشتن حق طلاق:

مرد می تواند به همسر خود وکالت بدهد که از او طلاق بگیرد، هر چند داشتن این وکالت به این معنی نیست که زن هر زمان که بخواهد می تواند از شوهرش طلاق بگیرد، بلکه باید همچنان تشریفات طلاق را طی کند.

عسر و حرج:

غیر از موادری که در عقدنامه از مصادیق عسر و حرج به آنها اشاره شده است، مثل وجود بیماریهای خاص در زوجه یا محکومیت های کیفری یا اعتیاد و … مهمترین و شایع ترین نوع درخواست طلاق از طرف زن در خصوص عسر و حرج شامل  مواردی هست که در ادامه به توضیح آن می پردازیم.

طلاق با داشتن عسر و حرج یا شرایط دیگر در قانون پیش بینی شده است که زن می تواند در شرایطی از دادگاه بخواهد تا حکم طلاق او را صادر کند. این شرایط عبات است از این که مرد نفقه اش را نپردازد، شوهر بیش از چهار سال غایب باشد و یا این که موارد عسر و حرج وجود داشته باشد:

عسر و حرج چیست؟

به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد.

بنابراین عسر و حرج به معنای سختی و مشقت است بطور مثال روزه‌گرفتن بیمار موجب سختی و مشقت وی است در اینجا روزه‌گرفتن به‌ واسطه‌ی قاعده‌ی فقهی «نفی عسر و حرج» از دوش فرد بیمار برداشته می‫شود این مثال را مطرح کردیم که بگوییم عسر و حرج فقط در خصوص طلاق‌ گرفتن مصداق ندارد و اینکه قانونگذار به‌واسطه‌ی عسر و حرج اجازه داده است که زوجه به زندگی مشترک پایان دهد به‌خاطر همین قاعده‌ی «نفی عسر و حرج» است.

طلاق به دلیل عسر و حرج

طلاق به دلیل عسر و حرج چگونه است؟

در خصوص اثبات عسر و حرج به‌ واسطه‌ی سوءِ رفتار زوج، سوابق شکایت از زوج توسط زوجه یا احکام صادره در این خصوص احراز عسر و حرج توسط دادگاه سهل‌تر خواهد بود.

مواردی که در قانون به‌عنوان مصادیق تمثیلی از مفهوم عسر و حرج نام برده شده است، عبارتند از:

  • ترک زندگی خانواده توسط شوهر حداقل به مدت شش ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب بدون عذر موجه
  • اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا ابتلای او به مشروبات الکلی و امتناع زوج از ترک آن‌ها یا عدم امکان الزام شوهر به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.
  • محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر
  • ضرب و جرح یا فحاشی یا هرگونه سوءِ رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد.
  • ابتلای شوهر به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا مسری یا هر عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگر که زندگی مشترک را مختل کند مثل بیماری سارس یا ایدز.

اثبات عسر و حرج

نکته‌ی مهمی که برای تقاضای طلاق به‌ واسطه‌ی عسر و حرج باید به‌یاد داشته باشیم؛ اثبات مصادیق عسر و حرج و احراز آن در دادگاه است تا قاضی را برای صدور حکم طلاق به‌واسطه عسر و حرج مجاب کنیم برای مثال اثبات «ترک انفاق» که موجب تنگدستی و قرار گرفتن زن در وضعیت عسر و حرج می شود؛ با ادله‌ی متعدد (حکم قطعی مبنی بر الزام بر تأدیه‌ نفقه، حکم قطعی کیفری مبنی بر ترک انفاق توسط زوج به استناد ماده‌ی ۵۳ قانون حمایت از خانواده) امکان‌پذیر است.

در خصوص موضوع عسر و حرج به‌واسطه‌ی اعتیاد همسر که در بند دیگری ذکر شده است؛ چنانچه در این رابطه حکمی مبنی بر محکومیت زوج صادر یا پرونده‌ی قضایی مطرح باشد یا استناد به سوابق بستری شدن زوج در کمپ‌های ترک اعتیاد، تمامی این سوابق ادله‫ای برای اثبات عسر و حرج به خاطر اعتیاد خواهد بود.

در خصوص اثبات عسر و حرج به‌واسطه‌ی سوءِ رفتار زوج، سوابق شکایت از زوج توسط زوجه یا احکام صادره در این خصوص احراز عسر و حرج توسط دادگاه سهل‌تر خواهد بود. زیرا برعهده‌ی مدعی (زوجه) است تا با تمسک بر ادله‌ی اثبات دعوی به اثبات امور موضوعی بپردازد و بتواند عسر و خود را در دادگاه ثابت کند و در این بین وجود احکام قضایی و کیفری راه را برای اثبات عسر و حرج هموارتر می ‫کند.

در پایان باید اضافه کنیم که در طلاق به دلیل عسر و حرج لازم نیست که پول یا مبلغی از جانب زن به مرد پرداخت شود (طلاق زن به‌واسطه‌ی کراهت از شوهر با دادن مبلغی پول، طلاق خلع نام دارد) و این طلاق یعنی طلاق به‌واسطه‌ی عسر و حرج از جانب مرد قابل رجوع نیست.

طلاق توافقی

طلاق توافقی، یکی از اقسام طلاق بوده که در آن، زوجینی که قصد جدا شدن از یکدیگر را داشته، ابتدا بر سر مسائل مالی هم چون مهریه ، نفقه، اجرت امثل و اموال مشترک و مسایل غیر مالی همچون حضانت فرزندان بعد از طلاق، توافق نموده و سپس به دادگاه مراجعه می نمایند. دادگاه نیز با احترام به این توافق، چنانچه توافق بر خلاف مقررات آمره کشور نباشد، رای بر طلاق توافقی صادر نموده که این رای، گواهی عدم امکان سازش نامیده می شود.

ساده ترین و کم دردسر ترین نوع طلاق ، طلاق توافقی است که این روزها به دلیل رسیدگی و صدور رای در کوتاه ترین زمان ممکن، تبدیل به طلاقی رایج شده است . علاوه بر این ، طی کردن مراحل طلاق توافقی بدون نزاع و درگیری طرفین انجام شده واحتمال بروز اختلافات در آینده را به حداقل می رساند .

 

برخلاف آنچه که عموم مردم تصور می کنند در طلاق توافقی حتما لازم نیست زن مهریه خود را ببخشد و از حق و حقوق قانونی خود چشم پوشی کند، بلکه هر توافقی که بین زوجین صورت گرفته باشد معتبر است .

 

در طلاق توافقی، سازش و توافقی که میان زوجین انجام می گیرد، ممکن است در دفتر اسناد رسمی و به موجب یک سند رسمی صورت گرفنه، ممکن است با تنظیم یک سند عادی میان خود زوجین و تایید بعدی آن در جلسه رسیدگی محقق شده یا اینکه ممکن است زوجین در جلسه دادگاه رسیدگی به طلاق توافقی، توافق نموده و توافقات آن ها در صورت جلسه دادگاه قید گردد.

نوشتار و مقالات حقوقی