چک بلامحل و انواع آن

چک بلامحل

چک بلامحل چکی است که به هر علتی قابلیت وصول نداشته باشد. ممکن است این علت، خالی بودن حساب ،تنظیم نادرست چک ،عدم مطابقت امضا و … باشد.

صدور چک بلامحل در قوانین ایران جرم شناخته شده است و مستند آن قانون صدور چک می باشد.

در چه مواردی چک بلامحل محسوب می شود؟

۱. صدور چک از حساب خالی:

هر کس با علم به خالی بودن حساب بانکی خود و یا کم بودن وجه آن از مبلغ مندرج در چک مبادرت به صدور چک نماید. چنین چکی بلامحل محسوب شده و مطابق ماده ۷ قانون صدور چک به جرم صدور چک بلامحل قابل مجازات خواهد بود.

۲. صدور چک از حساب مسدود:

هرکس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود به هر علتی مبادرت به صدور چنین چکی نماید چک مزبور بلامحل محسوب شده و صادر کننده آن قابل مجازات است.

۳. صدور دستور عدم پرداخت:

در صورتی که صادر کننده چک به دلایلی نظیر سرقت ،خیانت در امانت و … دستور عدم پرداخت چک را به بانک محال علیه صادر کند، مطابق ماده ۱۴ قانون صدور چک حداکثر ظرف یک هفته باید دلایل ادعای خود را با مراجعه به مراجع قضایی ثابت کند و به بانک تحویل دهد تا در صورت مراجعه دارنده چک مبلغ چک مزبور پرداخت نشود.

در صورتی که صادر کننده بعد از صدور دستور عدم پرداخت به بانک ، نتواند ادعای خود را مبنی بر سرقت یا خیانت اثبات کند این اقدام وی مشمول مجازات صدور چک بلامحل می باشد.

۴. تنظیم نادرست چک:

در صورتی که صادر کننده چک در موقع صدور آن دقت کافی نداشته باشد و یا با سوءنیت امضای نادرستی که با امضای گواهی شده در بانک محال علیه مطابقت ندارد چک را صادر کند و یا در موقع نوشتن چک قلم خوردگی یا اختلافی در مندرجات چک به وجود آید در این صورت وجه چک از جانب بانک پرداخت نخواهد شد و چنین چکی نیز چک بلامحل محسوب می شود.

همچنین در مواردی که در متن چک شرطی درج شده باشد بانک بنا به درخواست دارنده چک بدون توجه به شرط ، اقدام به برگشت زدن چک می نماید در واقع چنین چکی نیز بلامحل محسوب شده و برگشت زده می شود.

مجازات صدور چک بلامحل چیست؟

هرکس مرتکب جرم صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:

الف- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.

ب- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال باشد از شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.

ج- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دوسال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کننده چک اقدام به صدور چکهای بلامحل نموده باشد مجموع مبالغ مندرج در متون چک ها ملاک عمل خواهد بود.

تبصره: این مجازات شامل مواردی که ثابت شود چک بلامحل بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده، نمی باشد.

مجازات صدور چک از حساب مسدود چیست؟

هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک کند، عمل وی در حکم صدور چک بی‌محل خواهد بود و به حداکثر مجازات ذکر شده در قانون صدور چک محکوم خواهد شد و مجازات تعیین شده غیرقابل تعلیق است.(ماده ۱۰ قانون صدور چک)

برای شخصی که با علم به بسته بودن حساب خود، چک صادر نماید سه مجازات تعیین شده است:

حداکثر مجازات ذکر شده در قانون چک (یعنی دو سال حبس)
ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال
اجرای حتمی مجازات و عدم امکان تعلیق.

لازم به ذکر است که از میان انواع چک ها در نظام بانکی کشور تنها چک های عادی که اشخاص از حساب جاری شان صادر می نمایند مشمول عنوان جزایی قرار می گیرد و سایر چک ها (چک تضمینی، مسافرتی یا تایید شده) مشمول قوانین صدور چک بلامحل نمی باشند.

قانون جدید حاکم بر مهلت رفع اثر از چک برگشتی:

مطابق قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۱۳۹۷،مهلت ۱۰ روزه برای ارسال اطلاعات چک های برگشتی به سامانه بانک مرکزی لغو شده و به محض صدور گواهینامه عدم پرداخت ، بانک‌ها مکلف به ارسال اطلاعات مذکور به سامانه بانک مرکزی هستند.

بنابراین بانک مکلف است به درخواست دارنده چک فوراً غیر قابل پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند.

توصیه می شود در چنین مواقعی با در دست داشتن چک بلامحل و پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک در قدم بعدی با وکلا و یا مشاوران مجرب موسسه حقوقی دادگستر در خصوص راهکارهای قانونی چک مشورت نمایید و از حقوق خود مطلع شوید.