خلع ید و شرایط و قوانین مرتبط با آن

یکی از دعاوی در حوضه کیفری و حقوقی دعوای خلع ید است که بدلیل زیاد بودن این دعاوی به توضیح مختصری از آن می پردازیم.

خلع ید چیست؟

کلمه‌ی خلع به معنای اخراج و سلب و کلمه‌ی ید به معنای مالکیت می‌باشد خلع ید یک دعوای حقوقی در مورد اموال غیرمنقول (خانه، زمین، باغ) است. این دعوی زمانی ‌که شخصی بطور غیرقانونی ملک فرد دیگری را تصرف کند و مالک قصد گرفتن ملک خود از تصرف او را داشته باشد مطرح میشود.

در این صورت مالک می‌تواند با طرح موضوع در دادگاه حقوقی محل وقوع مال، با ارائه سند مالکیت خود بر مال، خواستار اخراج متجاوز از ملک تحت مالکیت خود باشد.

ارکان دعوای خلع ید

۱.مالکیت داشتن خواهان

شخصی که تصمیم به اقامه دعوی خلع ید دارد باید مالک مال باشد و توان اثبات این مالکیت با سند رسمی مالکیت و قانونی در دادگاه داشته باشد. در شرایطی که مالک مال غیرمنقول دارای سند عادی است و یا فاقد سند می‌باشد ابتدا باید اقدام به اقامه دعوی مالکیت در جهت اخذ حکم مالکیت از طرف دادگاه کند و سپس با اثبات مالکیت خود بر ملک مورد نظر بر اساس این حکم، جهت اقامه دعوا اقدام کند.

۲.غیر منقول بودن مال

دعوای خلع ید تنها هنگامی که شخصی اقدام به تصرف غیرقانونی مال غیرمنقول شخص دیگری می‌کند مطرح می‌شود و مالک می‌تواند با توجه به شرایط، اقدام به اقامه این دعوا کند و رفع تصرف را پیگیر شود.

۳.تصرف عدوانی

باید تصرف انجام شده با قهر و غلبه و به صورت عدوانی باشد و مالک رضایت نداشته باشد.

۴.استیلا بر مال توسط مدعی علیه

جهت اقامه دعوا خلع ید نیاز است فرد متصرف به مال استیلا پیدا کرده باشد یا به زبان ساده بر مال تسلط پیدا کرده باشد.

تفاوت خلع ید با تصرف عدوانی

مهم‌ترین تفاوت خلع ید در اثبات مالکیت است. در دعوای خلع ید خواهان باید مالکیت خود را با ارایه سند رسمی اثبات کند، اما در دعوای تصرف عدوانی نیازی به اثبات مالکیت از سوی خواهان نیست و خواهان فقط باید تقدم سابقه تصرف او نسبت به متصرف فعلی را  اثبات کند. به صورت خلاصه تفاوت خلع ید با تصرف عدوانی عبارتند از:

  • رسیدگی به دعاوی تصرف عدوانی خارج از نوبت انجام می‌شود اما در خلع ید باید تشریفات دادرسی انجام گیرد.
  • دعوای خلع ید به صورت حقوقی و دعوای تصرف عدوانی به دو شکل حقوقی و کیفری قابل رسیدگی است.
  • خواهان در در دعوای خلع ید مالک و یا وکیل او و در دعوای تصرف عدوانی ممکن است مستأجر، مباشر، کارگر و .. باشد و فقط اثبات تقدم تصرف مهم است.
  • در دعوای خلع ید حتما باید رای قطعی شود و درخواست اجرا باید صورت گیرد. در صورتی که در دعوای تصرف عدوانی حکم تصرف بلافاصله قابل اجراست و نیاز به قطعی شدن ندارد.
  • هزینه دادرسی در دعوای خلع ید مالی است اما در دعاوی عدوانی، غیرمالی محاسبه می‌شود.

پیشنهاد می شود مقاله مربوط به تصرف عدوانی مطالعه شود.

تفاوت دعوای خلع ید با تخلیه ید

اولا که برخلاف خلع ید، دعوای تخلیه ید هم در مورد اموال منقول و هم درمورد اموال غیرمنقول قابل طرح است.

ثانیا در تخلیه ید، اثبات مالکیت ملک ضروری نیست و صرف مالکیت منافع برای طرح دعوا کفایت میکند. همانطور که اشاره شد اثبات مالکیت ملک ، رکن اساسی دعوای خلع ید می باشد.

اما مهمترین تفاوت این دو در منشا دعوا میباشد. در دعوای تخلیه ید، قراردادی وجود دارد ( اجاره) که مدت آن به پایان رسیده اما متصرف از تخلیه و تحویل ملک امتناع میکند. اما در خلع ید، قراردادی بین مالک و متصرف وجود نداشته است.

خلع ید و شرایط و قوانین مرتبط با آن

موسسه حقوقی دادگستر مبتکر مدیریت پرونده های حقوقی