پرونده های صدور گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت چیست؟
گواهی است که توسط شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی صادر می شود و در آن ورثه میزان سهم الارث آن مشخص می شود.
آثار داشتن گواهی حصر وراثت چیست؟
ورثه یا هرذی نفعی برای برای هر اقدام حقوقی در ادارات دولتی، دفاتر اسناد رسمی، بانک ها و … نیازمند گواهی مذکور است. بنابراین اگر انحصار وراثت نکنیم امکان تقسیم و یا انتقال ترکه و مراجعه به ادارات دولتی بانک ها نیست.
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت
- گواهی فوت متوفی که از سال ۹۵ در بعضی استان ها از جمله تهران به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه درخواست گواهی فوت اخذ می شود. اگر گواهی فوت ندارید هم ما میتوانیم برای شما اخذ کنیم و هم اینکه اگر یکی از ورثه به هر اداره ثبت احوالی در هر کجای کشور مراجعه کنند به راحتی اخذ می کنند.
- استشهادیه محضری
- شناسنامه متوفی
- عقدنامه یا رونوشت
- شناسنامه وراث
- احیاناً وصیت نامه رسمی شخص فوت شده
- گواهی تسلیم اطهارنامه مالیاتی برای متوفیان قبل از سال ۹۵ که تاکنون اقدامی نکرده اند.
برگه استشهادیه محضری حصر ورثه چیست؟
یکی از مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت داشتن برگه استشهادیه است، به این صورت که ۳نفر در یکی از دفاتر اسناد رسمی حاضر می شوند و با پر کردن فرم مخصوص استشهادیه افراد فوت شده، گواهی می کنند که ورثه متوفی چه کسانی هستند؛ دفتر اسناد رسمی نیز امضا ایشان را گواهی و تصدیق می کند.
قانون جدید انحصار وراثت
قانون جدیدی وجود ندارد فقط برای فوت شدگان بعد از سال ۹۵ نیاز به اخذ مالیات بر ارث برای گرفتن گواهی انحصار وراثت نیست.
آخرین تغییرات صدور گواهی انحصار وراثت در رویه قضایی
مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷ /۷/ ۱۳۹۹ وزارت دادگستری اگر متوفی دارای اموالی بیشتر ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می شود و نیازمند نشر آگهی است. بنابراین اگر شخص فوت شده اموالی کمتر از مبلغ ۵۰ میلیون تومان داشته باشد شوراهای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت محدود صادر می‌کنند .مدت زمان آن به دلیل حذف پروسه نشر آگهی بسیار کوتاه تر خواهد بود. مدت زمان اخذ انحصار وراثت محدود دارای اموال کمتر از پانصد میلیون ریال ۳ تا ۷ روز کاری است شایان ذکر است که سابق بر این ملاک برای حصر ورثه نامحدود سی میلیون ریال بود که هم اکنون مطابق بخشنامه جدید انحصار وراثت مذکور که مورد تایید ریاست قوه قضاییه در مورخ دوم مهر ۹۹ هم قرار گرفته است، اموال متوفی معادل ۵۰ میلیون تومان است.
در صورت عدم همکاری وراث درانحصار وراثت چه باید کرد؟
ممکن است که به هر دلیل یکی از وراث یا حتی به چند نفر از آنها دسترسی نباشد و یا همکاری لازم را نداشته باشند و یا خارج از کشور باشند. به عبارت دیگر به مدرک شناسنامه ایشان دسترسی نیست در این موارد به تقاضای ذی نفع شورای حل اختلاف از اداره ثبت احوال در این خصوص استعلام می کند. پس نگران عدم همکاری یکی از وراث مطلقاً نباشید. کلا قاعده اینطور است که با درخواست وکیل یا دادخواست دهنده نواقص مدارک از اداره ثبت احوال استعلام خواهد شد. نکته دیگر اینکه وقتی وراث به طبقه دوم و سوم میرسند رویه شوراهای حل اختلاف تهران، استعلام است تا محرز شود کسی از طبقه اول باقی نمانده است
برای گرفتن حصر ورثه باید به اداره دارایی مراجعه کرد؟
خیر، مگر اینکه متوفی قبل از سال ۹۵ فوت کرده باشد که بایستی گواهی از اداره مالیات اخذ شود.البنه بعد از صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود هر زمان که بخواهید اموال را تقسیم یا انتقال دهید پرداخت مالیات بر ارث و اظهار نامه مالیاتی الزامی است. و نکته مهم اینکه این مالیات نه زمان مشخص دارد نه جریمه.
آیا برای فوت شدگان به از سال ۹۵ مثلا امسال مالیات بر ارث حذف شده است؟
توجه داشته باشید فقط برای گرفتن گواهی حصر وراثت گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی لازم نیست و جزء مدارک لازم محسوب نمیشود وگرنه برای تقسیم و انتقال ماترک به دیگری پرداخت مالیات الزامی است
انواع گواهی انحصار وراثت:
اگر متوفی دارای اموال باشد بایستی گواهی انحصار وراثت نامحدود اخذ کرد و اگر دارای اموال نیست صرف گرفتن گواهی انحصار وراثت محدود کفایت می کند. توجه داشته باشید اگر بعداً بخواهید ملک یا مال موروثی را بفروشید نیازمند گواهی انحصار وراثت نامحدود می باشید.
از لحاظ هزینه بین این دو تفاوت نیست. اما حیث مدت زمان بین آنها اختلاف است. از مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت نامحدود، انتشار آگهی است. فاصله بین انتشار آگهی در روزنامه تا زمان صدور گواهی یک ماه است. در خصوص نشر آگهی نیز لازم نیست کار خاصی انجام بدهید شعبه شورای حل اختلاف به پرونده رسیدگی می کند و خودشان رایگان نشر آگهی می کنند.
مراحل انحصار وراثت خانه چگونه است؟
به صورت خلاصه اگر شما گواهی مذکور را اخذ نکنید وراث نمی توانند بفروشند و تقسیم کنند، ملک نیز چنین است و ابتدا گواهی حصر وراثت تقاضا می شود و پس از آن با دادن اظهارنامه مالیات بر ارث توسط یکی از ورثه، مالیات پرداخت می شود. بعد از آن هرکدام از ورثه به تنهایی می توانند سهم خود را از ملک ولو با عدم رضایت سایر ورثه انتقال رسمی بدهد. بدیهی است که همه ورثه با هم می توانند کل ملک موروثی را به نام هرکه بخواهند انتقال رسمی بدهند و یا حتی به اداره ثبت اسناد مراجعه کنند و تقاضای سند تفکیکی به قدرالسهم خود کنند مراحل انحصار وراثت خودرو هم مثل ملک است.
در خصوص مراحل انحصار وراثت املاک قولنامه ای هم سئوال می شود. در صورتی که متوفی ملکی فاقد سند رسمی داشته است اگر وراث بخواهند تقسیم کنند و بفروشند به صورت سند عادی (چه در نزد بنگاه یا غیر آن و چه با کد رهگیری و غیر آن) نیازمند گواهی انحصار وراثت هستند تا مشخص شود که ورثه زمان فوت متوفی به صورت قانونی چه کسانی بوده اند. فرض کنید کسی خریدار زمین قولنامه ای باشد او حتماً بایستی مطالبه نسخه ای از گواهی مذکور کند تا مطمئن شود همه ورثه امضاء کرده و فروخته اند.
نکته : هرکس از ورثه که برای اعطای وکالت به دفتر وکالت مراجعه می کند برای گرفتن انحصار ورثه میبایستی در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد.
مراحل انحصار وراثت به طور خلاصه:
۱-تهیه مدارک لازم مثل استشهادیه
۲-ثبت نام ثنا یکی از وراث
۳-ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی
۴-مراجعه به شعبه ارجاع شده شورای حل اختلاف
۵- رفع نقص کردن مدارک و در صورت لزوم پیگیری استعلامات
۶- نشر آگهی در انحصار وراثت نامحدود
۷- پس از گدشتن ۳۰ روز از آگهی، مراجعه جهت دریافت رای برابر اصل به تعداد ورثه از شورا
تحریر ترکه :
پس از فوت متوفی ابتدا می بایست قبل از تقسیم اموال وی، تمامی دیون وی پرداخت شده که به این کار تصویه ترکه گفته می شود. بدین منظور هر یک از وراث یا وصی متوفی می‌تواند از دادگاه تقاضای تصفیه ترکه نماید. در این شرایط، دادگاه با تعیین مدیر تصفیه عملیات پرداخت بدهی‌های متوفی را تحت نظارت خود انجام می‌دهد
پس از تصفیه ترکه، باید کلیه اموال باقی مانده از متوفی مشخص گردیده و تکلیف هر کدام از آنها به خصوص اموالی که احتمال ضایع شدن، تلف شدن و خراب شدن آنها وجود دارد، مشخص گردد. این کار یعنی مشخص کردن ما ترک متوفی، یا تحریر ترکه نامیده می‌شود. تحریر ترکه در شورای حل اختلاف انجام می‌شود.
مهر موم ترکه
پس از انجام تحریر ترکه، چنانچه تعداد وراث بیش از یک نفر باشد و به عبارت دیگر اموال متوفی مشاع محسوب می‌شود، هر یک از وراث می‌توانند از دادگاه درخواست نمایند که تا پایان فرایند تقسیم ترکه، اموال باقی مانده از متوفی در امنیت کامل قرار گیرند که این کار از طریق مهر و موم ترکه انجام می‌شود. در این شرایط، ممکن است برخی از اموال متوفی تا پایان فرایند دادرسی توقیف یا پلمپ گردد.
بدین منظور هر یک از وراث یا وصی متوفی می‌تواند از دادگاه تقاضای تصفیه ترکه نماید. در این شرایط، دادگاه با تعیین مدیر تصفیه عملیات پرداخت بدهی‌های متوفی را تحت نظارت خود انجام می‌دهد
تقسیم ترکه :
پس از پرداخت کلیه دیون متوفی، اموال متوفی بین ورثه براساس گواهی حصر وراثت تقسیم می‌گردد. در این مرحله است که معمولا اختلافات و مراجعه به دادگاهها جهت رفع اختلاف و صدور حکم عادلانه صورت میگیرد. لازم به ذکر است که دادخواست تقسیم ترکه از طرف هر کدام از ورثه و صرفا در صورت عدم توافق و تراضی آنها صورت میگیرد و چنانچه شخص یا اشخاصی از وراث صغیر یا محجور باشد، باید دادخواست انحصار وراثت یا تقسیم ترکه توسط قیم مطرح گردد و یا چنانچه فرد صغیرباشد، خوانده دعوی باید قیم وی باشد.
انواع روش های تقسیم اموال
چنانچه بین وراث و ذینفعان توافقی در مورد چگونگی تقسیم ترکه حاصل نگردد، دادگاه از طرق زیر آنان را مجبور به تقسیم ترکه خواهد نمود:
- تقسیم به افراز: این روش معمولا به ندرت اتفاق می‌افتد. افراز در صورتی قابل انجام است که بتوان مال منقول مشاعی را به اجزای مساوی و یا با قیمت برابر تقسیم کرد. در آن صورت هر کدام از ورثه یا ذینفعان به نسبت سهم الارث و یا طلب خود می‌توانند تعدادی سهم اختیار کنند. این روش برای اموالی مانند خانه، آپارتمان و … قابل انجام نیست. همچنین در مورد زمین‌هایی که متراژ بسیار پایینی نسبت به تعداد ورثه دارند، قابل اجرا نخواد بود.
- تقسیم به تعدیل: این روش بیشتر در زمانی بکار می‌آید که ورثه دارای سهمی مساوی باشند. در این حالت اگر مال مورد تقسیم در نقاط مختلف دارای کیفیت متفاوت باشد، می‌توان تقسیم را به گونه انجام داد که قطعات تعلق گرفته به ورثه دارای متراژ متفاوت باشد، اما قیمت تمامی قطعات با یکدیگر برابر باشد.
- تقسیم به رد: در شرایطی که تقسیم بدون اضافه کردن مالی خارج از ترکه امکان پذیر نباشد، دادگاه می‌تواند ورثه را الزام کند تا در صورتی که مالی بیش از سهم از ترکه دریافت کردند، ما به التفاوت را به سایر ورثه و ذینفعان پرداخت کنند.
- تقسیم ثمن پس از فروش: چنانچه هیچ یک از روش‌های فوق برای تقسیم ترکه ممکن نباشد، دادگاه اموال به مزایده گذاشته و بهای اموال را پس از کسر هزینه‌های دادرسی و مزایده بین ورثه به نسبت سهمشان تقسیم می‌نماید.
شرایط تقسیم ترکه
۱ـ وقتی فردی از دنیا می‌رود، باید بدهی از ماترک وی (دارایی زمان فوت او که به خاطر فوت از مالکیت وی خارج می‌شود) پرداخت شود. به عبارتی دیگر ترکه متوفی در اثر فوت به ورثه قانونی او منتقل می‌شود و حقوق طلبکاران از این باقیمانده تعلق میگیرد.
۲ـ وقتی فرد فوت می‌کند، دیون و بدهی وی چه حال (دینی است که پرداختش مدت ندارد و می‌بایست فوری پرداخت شود) و چه موجل (دینی است که پرداختش مدت دارد) باید فوری پرداخت شوند. به طور مثال هرگاه شخصی به فردی یک میلیون بدهکار باشد که باید یک سال دیگر پرداخت کند، ولی بدهکار دو ماه بعد از دریافت فوت کند، طلبکار می‌تواند بعد از فوت طلب خود را از ترکه متوفی دریافت کند.
۳ـ مطابق قانون، ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای ادای تمام دیون کافی باشد، ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می‌شود، مگر اینکه ورثه ترکه را بدون شرط و به صورت مطلق قبول کرده باشند که در این صورت مسئول خواهند بود.
۴ـ در صورت تعدد وراث رد ترکه توسط هر کدام از آنها ممکن خواهد بود، در این صورت وارثی که ترکه را رد می‌کند، این امر را باید کتبی یا شفاهی در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع وارث به فوت مورث به دادگاه اعلام کند، در غیر این صورت این امر در حکم قبول ترکه می‌باشد، اما نکته‌ای که باید بدان توجه کرد، این است که در این مورد هر یک از وراث، مسئول ادای تمام دیون متوفی به نسبت سهم خود خواهند بود و ملزم نیستند چیزی غیر از ترکه به طلبکاران بدهند.
۵ـ قبول ترکه توسط وراث ممکن است همان‌طور که گفته شد مطابق صورت تحریر ترکه (منظور تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است) صورت بگیرد یا به صورت مطلق، اما ورثه می‌تواند ترکه را واگذار یا رد کند که به بستانکاران متوفی داده شود، در این صورت هرگاه چیزی از ترکه بماند، به وارث متوفی داده می‌شود و نیز ورثه می‌توانند تصفیه ترکه را از دادگاه بخواهند که در این صورت بعد از تسویه باقیمانده ترکه بین وارث تقسیم خواهد شد و اگر ترکه برای بدهی متوفی کافی نبود، از ورثه متوفی چیزی گرفته نمیشود.
۶ـ اثر رد ترکه علاوه بر مسئولیت نداشتن نسبت به دیون متوفی، این است که چنین وارثی به علت رد ترکه حق اعتراض به عملیات وارثی که ترکه را قبول کرده است، نخواهد داشت، اما در صورتی که از پس از تسویه ترکه، چیزی از ترکه باقی بماند، می‌تواند سهم‌الارث خود را دریافت کند، چون وی با رد ترکه حق خود در تسویه ترکه را سلب کرده است و این به معنای اعراض از سهم‌الارث نبوده و حق قانونی و قهری آنهاست که سهم‌الارث به آنان داده شود.
۷ـ مطابق قانون مالکیت، ورثه نسبت به ترکه متوفی محقق نمیشود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که بر ترکه متوفی تعلق گرفته است. بنابراین معاملات ورثه زمانی صحیح تلقی می‌شود که دیون متوفی تادیه شده باشد، در غیر این صورت آن معاملات صحیح نبوده و طلبکاران می‌توانند آن را برهم بزنند.
۸ـ وقتی شخصی فوت می‌کند، حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق میگیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود، از قرار ذیل می‌باشد:
ـ ابتدا باید هزینه کفن و دفن و دیگر هزینه‌های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ترکه از ترکه داده شود. در برداشتن وجه نقد یا فروش قسمتی از ترکه که برای هزینه کفن و دفن متوفی لازم است، اجازه تمام ورثه و اشخاص ذی‌نفع در ترکه لازم نیست.
ـ دیون و واجبات مالی متوفی (طلب طلبکار یا طلبکاران باید پرداخت شود)
ـ وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها، بنابراین زمانی نوبت به اجرای وصیت می‌رسد که دو مورد اول انجام شده باشد.
۹ـ در صورت عدم رعایت ترتیب فوق و تقسیم ترکه قبل از ادای دیون توسط وراث، باید بگوییم که، وجود دین ادا نشده در ترکه باعث بطلان تقسیم نمیشود و مسئولیت وارث جانشین مورث خود می‌شود. به عبارتی دیگر طلبکار میبایستی به هر یک از وراث به نسبت سهم او رجوع کند.
۱۰ـ در هنگام تقسیم، دیونی که دارای حق تقدم می‌باشند، زودتر پرداخت می‌شوند. بنابراین بستانکاران زیر هر یک به ترتیب ذیل حق تقدم بر دیگران دارند:
طبقه اول
ـ حقوق خدمه خانه برای مدت سال آخر قبل از فوت.
ـ حقوق خدمتگزاران محل کار متوفی برای مدت شش ماه قبل از فوت.
ـ دستمزد کارگران روزمزد یا هفتگی، برای مدت سه ماه قبل از فوت
طبقه دوم
ـ طلب اشخاصی که متوفی ولی یا قیم آنها بوده است، مشروط به اینکه موت در دوره قیمومت یا ولایت و یا در ظرف یک سال بعد از آن واقع شده باشد.
طبقه سوم
ـ طلب پزشک یا دارو فروش
طبقه چهارم
ـ نفقه زن
ـ مهریه زن
طبقه پنجم
ـ دیگر بدهکارا
بعد از گواهی انحصار وراثت و مشخص شدن ورثه نوبت به تحریر ترکه و مهر موم ترکه می رسد
تا بتوانند به راحتی عمل تصفیه ترکه را انجام دهند
طبق ماده ۸۶۹ قانون مدنی
حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می گیرد و باید قبل از تقسیم ترکه ان را ادا کنند از قرار ذیل می باشد؛
۱-قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است
۲-دیون و واجبات مالی متوقی
۳-وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها
ادا کردن دیون باید به ترتیب فوق باشد
وراث چه کسانی هستند؟
سوالی است که جواب آن مفصل است اجمالاً اینکه مذاهب و ادیان شناخته شده در قانون اساسی در مسئله ارث از مقررات مربوط به خود پیروی می کنند اما برای ایرانیان مسلمان و شیعه ملاک عمل مقررات قانون مدنی است. وراث نسبی بر طبق قانون ۳ دسته هستند که در صورتی که حداقل یک نفر از طبقه قبل باشد نوبت به افراد طبقه بعد نمی رسد.
طبقات ارث مطابق قانون مدنی
۱.طبقه اول:
- همسر متوفی
- پدر و مادر
- فرزندان و در نبود فرزند، نوه یا نوه ها
۲.طبقه دوم:
- پدر بزرگ و مادربزرگ
- همسر متوفی
- خواهر و برادر و در نبود ایشان فرزندان آنها
۳.طبقه سوم:
- همسر متوفی، عمه، عمو، دایی، خاله متوفی و در نبود ایشان فرزندان آنها
- در نبودن افراد مذکور نوبت به عمه، عمو، خاله، دایی، پدر و مادر متوفی می رسد.
همه آنچه درباره ارث باید بدانید
موسسه حقوقی دادگستر مبتکر مدیریت پرونده های حقوقی
ثبت ديدگاه